Borsada işlem yaparken kullanılan çeşitli emir tipleri, yatırımcıların piyasa hareketlerine ve stratejilerine göre en uygun şekilde işlem yapmalarına olanak tanır. Borsa İstanbul’da ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Pazarında (VİOP) kullanılan emir tipleri, işlem stratejilerini ve piyasa koşullarına uyum sağlamayı kolaylaştırır. İşte bu emir tiplerinin detaylı bir incelemesi:
Pay Piyasası Emir Tipleri
Limit Emir:
Tanım: Limit emir, belirli bir fiyat ve adet bilgisiyle verilen emirlerdir. Alımda, emir verilen fiyatın altındaki veya eşitindeki fiyatlarla işlem gerçekleşir; satımda ise belirlenen fiyatın üstündeki fiyatlarla işlem yapılır.
Örnek: 10,00 TL ile verilen bir alış emri, 10,00 TL veya daha düşük fiyatlı satış emirleri ile eşleşir. Satış durumunda ise 10,00 TL veya daha yüksek fiyatlı alış emirleri ile eşleşir. Eğer piyasa fiyatı belirtilen limit fiyatına ulaşmazsa, emir beklemede kalır.
Piyasa Emri:
Tanım: Piyasa emri, sadece adet bilgisi verilerek verilen ve piyasa fiyatlarına göre hemen gerçekleştirilen emirlerdir. Fiyat bilgisi belirtilmediğinden, mevcut en iyi fiyatlarla işlem yapılır.
Örnek: Bir yatırımcı 100 adet hisse almak için piyasa emri verdiğinde, bu emir mevcut en iyi fiyatlarla tamamlanır ve gerekirse bir sonraki fiyat seviyesine geçilir.
Piyasadan Limite Emir:
Tanım: Bu emir türü, fiyat bilgisi girilmeden sadece adet bilgisiyle verilen bir emir olup, en iyi mevcut fiyat seviyesinden başlanarak işlem yapılır. Gerçekleşmeyen kısımlar, bu kademede beklemeye devam eder.
Örnek: 50 adet hisse alım emri verildiğinde, mevcut en iyi fiyat seviyesinden başlanarak işlem yapılır ve emir kısmi olarak gerçekleşirse, kalan kısmı beklemede kalır.
Dengeleyici Emirler:
Tanım: Tek fiyat yöntemi uygulanan seanslarda kullanılan bu emirler, belirlenen eşleşme fiyatında işlem yapar ve eşleşme fiyatından kalan emirlerle işleme dönüşebilir.
Örnek: Açılış veya kapanış seanslarında eşleşme fiyatı belirlenir ve dengeleyici emirler bu fiyattan işlem görür. Kalan dengeleyici emirler iptal edilir.
Kısmi Görünme Koşullu Emirler (Rezerv Emir):
Tanım: Bu emirler, belirli bir kısmı görünür şekilde verilen ve geri kalan kısmı gizli olan emirlerdir. Görünür kısmı tamamlandığında, gizli kısmı açığa çıkar ve yeni bir emir gibi işleme alınır.
Örnek: 1000 adet hisse alımı için rezerv emir verildiğinde, sadece 200 adedi görünür şekilde işlem görürken, geri kalan 800 adet kısmı gizli olarak bekler ve görünür kısım tamamlandığında gizli kısmı açığa çıkar.
VİOP Emir Tipleri
Limit Emir:
Tanım: Limit emir, belirli bir fiyat ve adet bilgisi ile verilen emirdir. Alımda, belirlenen fiyatın altında veya eşitindeki fiyatlarla işlem yapılır; satımda ise belirlenen fiyatın üstündeki fiyatlarla işlem yapılır.
Örnek: 100 TL ile verilen bir limit emri, 100 TL veya daha düşük fiyatlı vadeli işlem sözleşmeleri ile eşleşir.
Piyasadan Limite Emir:
Tanım: Fiyat bilgisi verilmeden yalnızca adet bilgisiyle verilen bu emirler, piyasa fiyatlarına göre işlem görür ve gerçekleşmeyen kısmı beklemede kalır.
Örnek: 50 kontrat alım emri verildiğinde, mevcut en iyi fiyat seviyesinden işlem yapılır ve gerçekleşmeyen kısmı beklemede kalır.
Şart Emir (LMT):
Tanım: Belirli bir fiyat koşulunun gerçekleşmesine bağlı olarak verilen emirdir. Şart gerçekleştiğinde emir borsa tarafından işleme alınır.
Örnek: GARAN sembolü için 60 TL fiyatında şart koyulduğunda, fiyat 60 TL'yi geçtiğinde emir işleme alınır.
Şart Emir (PLM):
Tanım: Şart emir (PLM), belirli bir fiyat koşuluna göre piyasa fiyatıyla verilen ve gerçekleşmeyen kısmı bekleyen emirlerdir. Şart yerine getirildiğinde emir işleme alınır.
Örnek: 60 TL fiyatında şart koyulduğunda ve şart gerçekleştiğinde emir piyasa fiyatına göre işleme alınır.
Vadeler Arası Strateji Emirleri:
Tanım: Farklı vade aylarına yönelik iki ters yönlü otomatik emirlerin gönderilmesini sağlar. Strateji, "bacak" olarak adlandırılan farklı vadelerden oluşur.
Örnek: "M1" ve "M2" vadeleri arasında yapılan bir strateji emri, belirli bir spread fiyatıyla girilir ve otomatik olarak ters yönlü iki emir gönderilir.Bu emir türleri, borsada işlem yaparken yatırımcıların piyasa koşullarına ve stratejilerine göre en uygun şekilde hareket etmelerine yardımcı olur. Her bir emir türü, farklı piyasa durumlarına ve yatırım hedeflerine göre esneklik sağlar.
