Türkiye’de son iki yılda yüksek enflasyon, reel gelirlerdeki erime ve nakit sıkışıklığı, tüketicilerin kartlı ödemelere yönelmesini hızlandırdı. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre, 2023’ün ilk yarısında 2 trilyon TL olan kartlı harcama tutarı, 2025’in ilk yarısında yüzde 40 artarak 2,8 trilyon TL’ye ulaştı. Aynı dönemde kredi kartı sayısı 108,3 milyondan 135,2 milyona, banka kartı sayısı da 178,7 milyondan 214,4 milyona yaklaştı. Ancak kartlı alışverişlerdeki bu hızlı büyüme, işletmeler için POS komisyon giderlerini ciddi bir maliyet kalemine dönüştürdü. Bankaların uyguladığı yüzde 3-4 bandındaki komisyon kesintileri, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde operasyonel yükü artırırken fiyatlara da yansıyor.
TCMB Düzenlemeleri ve Komisyon Oranlarının Seyri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 1 Temmuz 2023’te azami komisyon oranını yüzde 1,26’dan 1,81’e çıkardı. 1 Ekim 2023’te oran yüzde 3,16’ya, Kasım 2024’te ise yüzde 3,56’ya revize edildi. Yaklaşık iki yıldır yüzde 3’ün üzerinde seyreden bu oranlar, kartlı işlemlerde POS maliyetini işletmeler için en büyük gider kalemlerinden biri haline getirdi. İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, yüksek komisyon kesintilerinin hem ticaretin hızını yavaşlattığını hem de kayıt dışılığı artırdığını vurguladı. Önel, “Bankaların günlük geçen hesaplarda aldığı yüzde 3-4 arasındaki kesintiler, nihai ürün fiyatlarına baskı yapıyor. İşletmelerin nakde erişimi zorlaştıkça kayıt dışı satış oranı yükseliyor. POS komisyonlarının makul düzeylere çekilmesi, hem işletmelere nefes aldırır hem de kayıt dışılığın önüne geçer” dedi. İstanbul Ticaret Odası Restoran ve Yiyecek İçecek Hizmetleri Meslek Komitesi Üyesi Ebru Koralı da, en çok etkilenen sektörlerden birinin yeme-içme sektörü olduğunu belirtti. “Büyük işletmeler bankalarla düşük komisyon anlaşmaları yapabiliyor. Ancak binlerce KOBİ bu güce sahip değil. POS komisyonları can yakıyor, maliyetleri fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyoruz. Zaten gıda enflasyonu yüksekken bu durum sektörü iyice zorluyor” ifadelerini kullandı.
Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası (PÜİS) Genel Sekreteri Ali Tutuk ise, akaryakıt bayilerinde komisyonların artık işçilik maliyetine yetiştiğine dikkat çekti. “Satışlarımızın yüzde 85’inden fazlası kartla. POS komisyonları brüt marjın yarısını geçiyor. Sermaye yapımız zayıflıyor. Kamu bankalarının dönemsel düşük komisyon uygulamaları genele yayılmalı” dedi.
Fiyat Farkları ve Kayıt Dışı Ekonominin Artışı
Sektör temsilcileri, yüksek POS maliyetleri nedeniyle birçok işletmenin müşterilerini nakit ödemeye yönlendirdiğini, nakit ödemelerde hatırı sayılır indirimler yapıldığını belirtiyor. Bu durum, nakit ve kartlı ödemeler arasında fiyat farklarının oluşmasına yol açarken, kayıt dışı ekonomiyi de tetikliyor. Reel sektör temsilcileri, komisyonların düşürülmesini ve işletmelerin nakde daha hızlı erişebilmesini talep ediyor. Yüksek POS komisyonlarının düşürülmesiyle hem kayıt dışı satışların azalacağı hem de işletmelerin mali açıdan bir nebze rahatlayacağı görüşü öne çıkıyor. Sektör, bu düzenlemelerin hem fiyat istikrarı hem de vergi tabanının genişlemesi açısından kritik olduğunu vurguluyor. Kartlı ödemelerdeki kesinti oranlarının makul seviyelere çekilmemesi halinde, hem nihai fiyatlara baskının hem de kayıt dışılığın artacağı uyarısı yapılıyor. İş dünyası, tüketiciler ve politika yapıcılar arasında bu konunun önümüzdeki dönemde daha da tartışılacağı anlaşılıyor.
