Rekabet Kurulu, küresel ödeme sistemlerinin iki büyük aktörü olan Visa ve Mastercard hakkında resmî soruşturma başlattı. Soruşturmanın odağında ise, bu şirketlerin uyguladığı “şema kuralları” aracılığıyla Türkiye’deki ödeme kuruluşlarının yurt dışı işyerlerine hizmet sunmalarını engelleyip engellemedikleri yer alıyor.
Konu Ne?
Rekabet Kurulu’nun açıklamasına göre, Türkiye’de faaliyet gösteren ödeme kuruluşları, yurt dışında yerleşik işyerleriyle yaptıkları ikili anlaşmalar sayesinde sınır ötesi ödeme hizmeti sunabiliyor. Bu hizmetler sırasında Mastercard ve Visa’nın normalde uyguladığı “cross-border transaction” (sınır ötesi işlem) ücretleri devre dışı kalıyor. Ancak Kurul’un elindeki ilk bulgular, Mastercard ve Visa’nın bu ikili anlaşmaları “şema kurallarına aykırı” ilan ederek, işbirliği yapan bankalara dolaylı baskı ve yaptırım uyguladığını ortaya koyuyor.
Soruşturmanın Genişliği
Kurul, açtığı bu soruşturmayla şu iddiaları detaylı biçimde inceleyecek:
- Mastercard ve Visa’nın, kartlı ödeme/POS altyapısını yurt dışında yerleşik işyerlerine kullandırmayı sınırlayıp sınırlamadığı
- Türkiye merkezli ödeme kuruluşlarının uluslararası hizmetlerini engelleyerek rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığı
- Alternatif ödeme çözümlerinin dışlanıp dışlanmadığı
Teknik Arka Plan: Şema Kuralları Ne Anlama Geliyor?
- “Şema kuralları”, kartlı ödeme sistemlerinin altyapı sağlayıcıları olan Mastercard ve Visa’nın taraflara (bankalar, ödeme kuruluşları, iş yerleri) yönelik olarak belirlediği işlem standartları, ücretlendirme modeli ve teknik protokoller bütünüdür.
- Bu kurallar, sistem bütünlüğünü koruma iddiasıyla oluşturulsa da, yerel girişimlerin hareket alanını daraltan, rekabeti sınırlandıran yapılar haline gelebiliyor. Türkiye’deki birçok fintech ve ödeme kuruluşu, bu kuralları aşmak için ikili mutabakatlara yönelmişti.
Sektörden İlk Tepkiler
Bir ödeme kuruluşu yetkilisi, ismini vermemek kaydıyla şu değerlendirmeyi yaptı: “Yurt dışındaki işyerleriyle ikili anlaşma yaparak işlem ücretlerini düşürmek hem kullanıcıya hem işletmelere avantaj sağlıyor. Ancak uluslararası kart devleri, bu yapıların büyümesini engellemek istiyor. Rekabet Kurumu’nun bu adımı çok yerinde.”
Ne Olabilir?
Rekabet Kurumu’nun bu soruşturması, sadece Türkiye’de değil, Avrupa ve küresel fintech ekosisteminde de yakından takip edilecek bir sürece işaret ediyor. Zira Mastercard ve Visa, ödeme sistemleri alanında nüfuz sahibi ve standart belirleyici iki tekel olarak uzun süredir eleştiriliyor. Türkiye’de fintech sektörünün hızla büyüdüğü bir dönemde, yurt dışı ödeme kanallarının önünün açılması rekabet ve kullanıcı lehine büyük bir kazanım olabilir.
Süreç Nasıl İşleyecek?
Rekabet Kurumu’nun bu tür soruşturmaları, ön araştırma ve yerinde incelemelerle başlıyor. Ardından ilgili taraflardan yazılı savunmalar alınacak ve nihai karar öncesi sözlü savunma toplantısı düzenlenecek. Sürecin sonunda kurum, ihlalin tespit edilmesi hâlinde idari para cezası verebilir ve ilgili uygulamalara son verilmesini isteyebilir.
Visa ve Mastercard, Türkiye’deki ödeme kuruluşlarının yurt dışı pazarlara açılmasına engel mi koyuyor?
Rekabet Kurumu’nun bu kritik soruşturması, sadece iki küresel devin değil, finansal teknolojilerin serbestleşmesi ve rekabetin güçlenmesi açısından da önemli bir dönüm noktası olabilir. Gelişmeler yakından izlenmeye devam edecek.
