Çin, ABD'nin çip sektörüne yönelik getirdiği yeni kısıtlamalara misilleme olarak, savunma ve teknoloji alanlarında hayati öneme sahip kritik madenlerin ABD’ye ihracatını sınırlama kararı aldı. Çin Ticaret Bakanlığı, askeri ve sivil alanlarda kullanılabilen bazı ürün ve materyallerin ABD’ye ihracatını yasakladığını açıkladı.
Hangi Madenler ve Ürünler Etkilendi?
Çin’in aldığı karar doğrultusunda savunma ve uzay-havacılık sektörlerinde yaygın kullanılan galyum, germanyum ve antimuan gibi kritik madenlerin ihracatı "ilke olarak" yasaklandı. Ayrıca batarya ve yakıt hücrelerinde kullanılan grafit ve türevlerinin ihracatı da kontrol altına alınacak. Bakanlık açıklamasında, bu adımların Çin’in ihracat kontrol yasalarına uygun olduğunu ve ulusal güvenliği sağlama amacını taşıdığını belirtti.
Grafit gibi nadir bulunan materyaller, özellikle elektrikli araç bataryalarında ve yenilenebilir enerji teknolojilerinde kritik öneme sahip. Çin, bu ürünlerin ihracatını 1 Aralık 2023'ten itibaren izne tabi kılacağını duyurmuştu. Çin'in bu adımı, ABD'nin çip sektörüne yönelik aldığı son kısıtlamaların ardından geldi.
Nadir Metallerde Çin’in Küresel Hakimiyeti
Çin, nadir metallerin üretimi ve işlenmesinde küresel bir lider konumunda. Dünya çapındaki nadir metallerin yüzde 70'ini üreten ülke, işleme kapasitesinin ise yüzde 85'ine sahip. ABD Jeolojik Araştırma Kurumu'nun (USGS) raporuna göre, Çin'in kritik maden ihracatını kısıtlaması ABD ekonomisi üzerinde ciddi bir etki yaratabilir. 2023 yılında yayımlanan raporda, Çin'in bu tür madenlerin ihracatını yasaklamasının ABD'nin gayrisafi yurtiçi hasılasında 3,4 milyar dolarlık kayba yol açacağı öngörülmüştü.
ABD’nin Çip Kısıtlamaları
Çin’in kararı, ABD Ticaret Bakanlığı’nın Çin'e yönelik çip üretim teknolojisi ihracatına getirdiği yeni kısıtlamalara yanıt olarak değerlendiriliyor. ABD Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), 24 tip çip üretim ekipmanı ve yapay zeka sistemlerinde kullanılan Yüksek Bant Genişlikli Hafıza (HBM) çiplerinin Çin’e ihracatını yasaklamıştı. Ayrıca, 140 Çin şirketi ABD’nin varlık listesine alınarak bu şirketlerle yapılan ticari faaliyetler kontrol altına alınmıştı.
ABD Ticaret Bakanı Gina Raimondo, bu kısıtlamaların Çin'in ileri askeri teknolojiler ve silah sistemleri geliştirme kapasitesini sınırlamayı amaçladığını açıklamıştı. Raimondo, "Bu, ABD'nin şimdiye kadar uyguladığı en güçlü kontrollerden biri" ifadesini kullanmıştı.
Çin’in Tepkisi
Çin, ABD’nin bu adımlarına sert tepki gösterdi. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lin Cien, ABD’nin ihracat kontrollerini kötüye kullandığını ve bu adımların küresel ticarete zarar verdiğini savundu. Sözcü, Çin’in kendi şirketlerinin çıkarlarını korumak için kararlı adımlar atacağını vurguladı.
Çip Savaşları Derinleşiyor
ABD ve Çin arasındaki çip ve teknoloji savaşı, özellikle Biden yönetiminin Çin'e yönelik kısıtlamaları artırmasıyla daha da derinleşti. ABD, 2022 yılında yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası ile Çin’in ileri çip teknolojilerine erişimini sınırlamayı hedeflemişti. Bu kapsamda ABD, çip üretim teknolojileri, kuantum bilgi teknolojileri ve yapay zeka gibi alanlarda Amerikan şirketlerinin Çin'de yatırım yapmasını kısıtlamıştı.
Küresel Etkiler
Çin’in aldığı ihracat kısıtlama kararının, küresel teknoloji üretiminde aksamalara yol açabileceği belirtiliyor. Özellikle elektrikli araçlar, yenilenebilir enerji sistemleri ve savunma sanayisi gibi sektörlerde üretim süreçlerinin sekteye uğrayabileceği öngörülüyor. Çin’in bu hamlesi, kritik madenlere bağımlı ülkeler için tedarik zinciri krizlerini de beraberinde getirebilir.
ABD-Çin arasında süregelen çip ve teknoloji savaşları, yalnızca iki ülkenin değil, küresel ekonominin geleceğini de şekillendirecek gibi görünüyor.
