Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan Kasım 2024 verilerine göre, finansal kesim dışındaki firmaların net döviz açığı önemli bir artış göstererek 132 milyar 798 milyon dolara ulaştı. Bir önceki aya kıyasla net döviz pozisyonu açığında 5 milyar 123 milyon dolarlık bir büyüme kaydedildi.
Döviz Varlıkları Azaldı, Yükümlülükler Arttı
Firmaların döviz varlıklarında Kasım ayında ciddi bir gerileme yaşandı. Ekim 2024'e göre 4 milyar 942 milyon dolarlık bir düşüş görülürken, döviz yükümlülükleri ise 181 milyon dolar artış gösterdi. Varlık dağılımı incelendiğinde, en büyük düşüş yurt içi bankalardaki mevduatlar tarafında yaşandı. Firmaların bankalardaki döviz mevduatları 4 milyar 623 milyon dolar azaldı. Bunun yanında, ihracat alacaklarında 775 milyon dolarlık, menkul kıymetlerde ise 83 milyon dolarlık bir gerileme kaydedildi.
Buna karşılık, firmaların yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları arttı. Kasım ayında bu kalemde 540 milyon dolarlık bir yükseliş görüldü.
Kredilerde Dalgalı Seyir Devam Ediyor
Döviz yükümlülükleri cephesinde de hareketlilik dikkat çekti. Yurt içinden sağlanan nakdi krediler Kasım ayında 1 milyar 955 milyon dolar artarken, yurt dışından sağlanan nakdi kredilerde 1 milyar 582 milyon dolarlık bir azalma yaşandı. Bunun yanı sıra, firmaların ithalat borçları 192 milyon dolar azaldı.
Vade yapısı incelendiğinde, yurt içinden sağlanan kısa vadeli krediler 631 milyon dolar, uzun vadeli krediler ise 1 milyar 324 milyon dolar arttı. Ancak, yurt dışından sağlanan kısa vadeli krediler 1 milyar 648 milyon dolar azalırken, uzun vadeli kredilerde ise 127 milyon dolarlık bir düşüş yaşandı.
Bu tablo, firmaların yurt içinden borçlanmaya daha fazla yöneldiğini ve dış finansman kaynaklarının daraldığını gösteriyor. Özellikle küresel piyasalarda yaşanan belirsizlikler, yurt dışından sağlanan finansmanın azalmasına neden olurken, firmaların döviz pozisyonlarındaki bozulmayı hızlandırıyor.
Kısa Vadeli Net Döviz Pozisyonu Fazlası Geriledi
Kasım 2024 itibarıyla firmaların kısa vadeli döviz varlıkları 133 milyar 756 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, kısa vadeli yükümlülükleri 109 milyar 294 milyon dolara ulaştı. Ancak, kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası Kasım ayında 4 milyar 465 milyon dolar azalarak 24 milyar 461 milyon dolara geriledi.
Bu durum, firmaların kısa vadede döviz pozisyonlarını koruma konusunda daha kırılgan hale geldiğini ve finansal risklerin arttığını gösteriyor. Ayrıca, toplam yükümlülükler içindeki kısa vadeli borçların oranı yüzde 37 seviyesinde gerçekleşti.
Riskler Artıyor: Döviz Açığındaki Büyüme Ne Anlama Geliyor?
Finansal kesim dışındaki firmaların net döviz açığının artması, Türkiye ekonomisi açısından önemli riskler barındırıyor. Döviz açığındaki büyüme, firmaların döviz borçlarını ödemede daha fazla kaynak ayırması gerektiğini gösterirken, kur dalgalanmalarına karşı kırılganlığı artırıyor.
Son dönemde küresel finansal koşulların sıkılaşması, dış borçlanma imkanlarının azalması ve Türkiye’deki yüksek enflasyon gibi faktörler, firmaların finansman yönetimini zorlaştırıyor. Döviz varlıklarının azalması ise firmaların olası döviz şoklarına karşı daha savunmasız hale geldiğine işaret ediyor.
Şirketler İçin Zor Bir Dönem
Özetle, Kasım 2024 itibarıyla finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlıklarında sert bir gerileme yaşanırken, döviz yükümlülüklerinde artış dikkat çekiyor. Net döviz açığının büyümesi, firmaların borçlanma eğilimlerini, finansal yönetim stratejilerini ve ekonomik koşulları doğrudan etkileyen önemli bir gelişme olarak öne çıkıyor.
Önümüzdeki dönemde döviz kurundaki hareketlilik, faiz oranlarındaki değişimler ve küresel finans piyasalarındaki gelişmeler, firmaların döviz pozisyonlarını doğrudan etkilemeye devam edecek. Özellikle yurt dışı finansman kaynaklarının daralması, firmaların borçlanma maliyetlerini artırarak finansal baskıyı yükseltebilir.