Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Bölgesel Hanehalkı Tüketim Harcaması 2024 verileri, İstanbul’daki gelir farkının günlük yaşama nasıl yansıdığını net biçimde ortaya koydu. Türkiye’deki toplam tüketim harcamalarının dörtte birini tek başına gerçekleştiren İstanbul, ekonomik gücün yoğunlaştığı bir şehir olmasına rağmen, gelir grupları arasındaki harcama farkı dikkat çekici boyutlara ulaştı. Verilere göre Türkiye nüfusunun yalnızca yüzde 18,3’ünü barındıran İstanbul, ülke genelindeki tüketim harcamalarının yüzde 24,9’unu gerçekleştiriyor.
Böylece İstanbul, en yüksek harcama payına sahip bölge konumunu koruyor. Onu yüzde 15 ile Ege Bölgesi, yüzde 12,1 ile Akdeniz Bölgesi izliyor.
En düşük harcama oranı ise Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde kaydedildi.
Yoksulun bütçesi gıdaya ve kiraya gidiyor
İstanbul’da en düşük gelir grubunda yer alan kesim, gelirinin büyük kısmını temel ihtiyaçlara ayırmak zorunda kalıyor.
TÜİK verilerine göre bu kesim, tüketim harcamalarının yaklaşık yüzde 60’ını gıda, alkolsüz içecekler, konut ve kira kalemlerine yönlendiriyor.
Bu durum, kentte düşük gelirli ailelerin tasarruf ya da sosyal harcama alanlarında neredeyse hiç pay ayıramadığını gösteriyor.
Zengin ulaştırma ve tatile harcıyor
İstanbul’un en yüksek gelirli yüzde 20’lik kesimi ise bütçesini çok farklı alanlarda değerlendiriyor.
Bu grupta ulaştırma, lokanta ve konaklama hizmetleri ile seyahat harcamaları öne çıkıyor.
Böylece kentin yüksek gelirli grupları, harcama kalemlerinde ağırlıklı olarak yaşam konforu ve deneyim odaklı tercihler yapıyor.
Orta sınıf giyime, eğitimde uçurum kapanmıyor
İstanbul’da giyim ve ayakkabı harcamaları, gelir grupları arasında en dengeli dağılım gösteren alanlardan biri oldu.
Orta gelir grubunun bu kaleme diğerlerine göre daha fazla bütçe ayırdığı görülürken, eğitim harcamalarında ise çarpıcı bir tablo oluştu:
Hem en düşük hem de en yüksek gelir grubu, orta sınıftan daha fazla eğitim harcaması yaptı. Bu durum, düşük gelirli ailelerin eğitim için fedakârlık yaptığını, yüksek gelir grubunun ise özel okul ve kurslarla farkı açtığını gösteriyor.
İstanbul’da kira yükü ilk sırada
İstanbul özelinde harcama dağılımlarına bakıldığında, konut ve kira giderleri yüzde 27,3 ile ilk sırada yer aldı.
Kentte yaşam maliyetinin yüksekliği, bu veriyi destekler nitelikte.
İstanbul, ayrıca lokantalar, konaklama ve eğitim hizmetleri kalemlerinde de Türkiye ortalamasının üzerinde harcama yapan bölgeler arasında bulunuyor.
Bölgesel tablo: Her bölgenin önceliği farklı
- TÜİK verileri, Türkiye genelinde de bölgesel farklılıkları gözler önüne serdi.
- Ortadoğu Anadolu, gıda, giyim ve bilgi-iletişim alanlarında kendi tüketim dağılımında en yüksek harcama oranına sahip bölge oldu.
- Batı Marmara, ulaştırma ile eğlence ve kültür harcamalarında öne çıktı.
- Doğu Karadeniz, mobilya ve ev bakım hizmetlerine en fazla harcama yapan bölge olarak kaydedildi.
- Kuzeydoğu Anadolu’da alkollü içecekler ve kişisel bakım harcamaları dikkat çekti.
- Orta Anadolu ise sağlık ile konaklama hizmetlerinde en yüksek payı ayırdı.
Gelir farkı, yaşam farkına dönüşüyor
Veriler, Türkiye’nin ekonomik merkezinde yaşayan milyonlarca insanın aynı şehirde ama farklı dünyalarda yaşadığını bir kez daha ortaya koydu.
İstanbul’da yoksulun önceliği barınma ve temel gıda, zenginin ise seyahat ve konfor oldu.
Uzmanlara göre bu tablo, yalnızca gelir adaletsizliğini değil, yaşam kalitesi ve fırsat eşitsizliğini de yansıtıyor.
