Türk Lirası’ndan altı sıfır atıldığı 2005 yılı, 5 TL’nin piyasaya sürüldüğü dönem olarak hafızalarda yer etti. O yıllarda bakkala giden bir çocuk, 5 TL ile poşetini doldurup para üstü alabiliyordu. Bugün aynı miktar, market raflarında bir bisküvi ya da sakızla sınırlı hale geldi.
Ekonomistler, bu tabloyu yalnızca fiyat artışı olarak değil, aynı zamanda “paranın psikolojik değer kaybı” olarak yorumluyor. Çünkü artık birçok tüketici, 5 TL’yi bozuk para gibi algılıyor.
2005: Poşet dolusu alışverişin simgesi
2005 yılında 5 TL ile alınabilecek ürün çeşitliliği dikkat çekiciydi.
O dönemde:
5 kg un,
1 paket küp şeker ve 1 şişe sirke aynı sepete girebiliyordu.
Hatta 2 kg un alındığında, yanında bir kavanoz fındık kreması ve gofret de sepete eklenebiliyordu.
O yıllarda poşetler de ücretsizdi; dolayısıyla 5 TL, sadece bir alışverişin değil, bir poşet dolusu bereketin sembolüydü.
2010: Temel gıdalar hâlâ ulaşılabilir
2010 yılına gelindiğinde fiyatlar artmış olsa da 5 TL hâlâ “küçük alışveriş” için yeterliydi.
Bir konserve haşlanmış nohut ya da kuru fasulye, bir şişe sirke ile birlikte alınabiliyor; hatta para üstü bile kalabiliyordu. Henüz enflasyonun günlük hayata bu kadar derinden yansımadığı bir dönemdi.
2015: Meyve reyonunda alım gücü sürüyor
2015’te 5 TL, pazarda hâlâ anlamlı bir tutardı.
Bir kilogram muz ya da aynı miktarda nar, armut veya ayva almak mümkündü. 5 TL hâlâ “küçük ama işe yarar” kategorisindeydi.
2020: Alım gücü erimeye başladı
Pandemi dönemiyle birlikte 5 TL’nin marketteki etkisi belirgin şekilde azaldı.
Artık fındık kreması değil, yalnızca 420 gram tavuk baget ya da birkaç paket hazır makarna (noodle) alınabiliyordu. Tüketici alışkanlıkları, “ucuz ve doyurucu ürünlere yönelme” eğilimi gösterdi.
2025: Küçük bisküvinin parası
Bugün, 2025’te 5 TL’nin karşılığı dramatik biçimde azaldı.
Bir markete girildiğinde bu tutarla alınabilecek ürün neredeyse tek bir küçük bisküviyle sınırlı. Artık ne meyve ne de temel gıda sepete girebiliyor.
Bu durum, 5 TL’nin alım gücünün son 20 yılda neredeyse 100 kat eridiğini gösteriyor.
Dolar ve altın karşılığı da değişti
2005 sonunda 5 TL, 3,7 dolar centine karşılık geliyordu. Bugün ise değeri yaklaşık 12 cent civarında.
Aynı dönemde gram altın (22 ayar) 22,4 TL iken, bir gram altın almak için sadece 5 adet 5 TL gerekiyordu.
Bugün ise 22 ayar altının gramı 5.820 TL — yani 1 gram altın almak için 1.164 adet 5 TL’lik banknot taşımak gerekiyor.
Ekonomik tablo kadar duygusal bir değişim
Paranın alım gücü kadar, toplumun “paraya bakış açısı” da değişti. 5 TL artık çocuklara verilen bir harçlıktan çok, sembolik bir tutar haline geldi.
2005’te bir haftalık cep harçlığı olan 5 TL, bugün bir otobüs bileti ya da bir çikolata değerinde.
Uzmanlar, bu dönüşümün hem enflasyonun hızını hem de tüketicinin geçmişe duyduğu özlemi yansıttığını belirtiyor.
