Ekonomi dünyasında sıkça duyduğumuz "cari faiz oranı" terimi, aslında paranın teorik değeri üzerinden belirlenen bir işletme ücretini ifade eder. Enflasyonun etkisinden arındırılmış bu oran, reel faiz ile karıştırılmamalıdır. Bu yazıda, cari faiz oranının ne anlama geldiğini, nasıl hesaplandığını ve reel faizden farkını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Cari Ne Demek?
"Cari" kelimesi, hukuk, muhasebe ve iktisat gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır ve bir ürünün veya hizmetin yürürlükte olan değerini ifade eder. Örneğin, döviz alım satım işlemlerinde cari kur, dövizin o anki değerini gösterir. Benzer şekilde, cari faiz de paranın teorik, yani enflasyondan arındırılmış değerini temel alır.
Faiz Kavramı
Faiz, modern ekonominin temel taşlarından biridir. Ünlü ekonomist John Maynard Keynes'e göre faiz, "paranın kullanımı için bir ödeme"dir. Başka bir deyişle, faiz paranın işletilmesine karşılık alınan bir kârdır. Faiz oranı, işletilen anapara üzerinden bir yüzde ile belirlenir ve paranın değerindeki değişimi gösterir.
Cari Faiz ve Reel Faiz Arasındaki Fark
Cari faiz ile reel faiz arasındaki temel fark, enflasyonun hesaba katılıp katılmamasıdır.
Reel faiz, paranın piyasadaki gerçek değeri üzerinden hesaplanır. Enflasyon, yani genel fiyat seviyesindeki artış, paranın alım gücünü düşürür. Reel faiz hesaplanırken bu kayıp dikkate alınır.
Cari faiz ise enflasyon faktörünü göz ardı eder ve paranın teorik değeri üzerinden belirlenir. Bu oran, paranın işletilmesi için ödenen ücreti, enflasyonun etkisinden bağımsız olarak gösterir.
Özetle, reel faiz paranın gerçek getirisini yansıtırken, cari faiz paranın nominal getirisini, yani enflasyondan arındırılmamış getirisini ifade eder.
Cari Faiz Oranı Nasıl Belirlenir?
Cari faiz oranı, piyasadaki fon arzı ve talebi tarafından belirlenir. Fon arzının yüksek ve talebin düşük olduğu durumlarda faiz oranları düşerken, tam tersi durumda yani fon talebinin yüksek ve arzın düşük olduğu durumlarda faiz oranları yükselir. Piyasada arz ve fon talebi dengelendiğinde, enflasyonun etkisi azalabilir ve bu durumda faiz, paranın teorik değeri üzerinden belirlenebilir.
Cari Faiz Oranının Önemi
Cari faiz oranı, özellikle kısa vadeli finansal kararlar için önemlidir. İşletmeler, kısa vadeli borçlanma ve yatırım kararlarını cari faiz oranlarını dikkate alarak verirler. Ayrıca, merkez bankaları da para politikalarını belirlerken cari faiz oranlarını izlerler.
Cari faiz oranı, paranın teorik değeri üzerinden belirlenen bir işletme ücretidir. Enflasyonun etkisinden arındırılmış bu oran, reel faizden farklıdır ve özellikle kısa vadeli finansal kararlar için önemli bir göstergedir. Piyasada fon arzı ve talebinin dengelenmesi, enflasyonun etkisini azaltarak cari faiz oranlarının daha stabil kalmasına yardımcı olur.
