Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetlerinin ani fiyat dalgalanmalarına karşı bir güvenlik önlemi olarak uygulanan devre kesici sistemi, yatırımcıların piyasa hareketlerinden olumsuz etkilenmelerini engellemeyi amaçlayan kritik bir araçtır. Devre kesici, borsada alım satımların geçici olarak durdurulmasına neden olan bir sistemdir ve fiyat dalgalanmalarının yatırımcılar üzerindeki negatif etkilerini azaltmayı hedefler.
Devre Kesici Nedir?
Devre kesici, borsa işlemlerinin geçici olarak durdurulmasını sağlayan bir mekanizmadır. Özellikle büyük fiyat dalgalanmaları veya panik durumlarında, yatırımcıların büyük zararlar yaşamasını önlemek için devreye girer. Bu sistemin temel amacı, piyasada aşırı fiyat hareketlerinin yatırımcıların psikolojik ve finansal durumları üzerinde yarattığı baskıyı azaltmaktır.
Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS)
Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS), borsa endekslerinde belirli bir yüzdelik kayıp yaşandığında devreye giren bir sistemdir. EBDKS, endekste %5 ve %7’lik değer kaybı oluştuğunda aktif olur. Bu sistem, panik alımlarının önüne geçilmesini sağlayarak yatırımcıların zarar görmesini engellemeyi amaçlar. EBDKS sayesinde, endekste yaşanan ani düşüşler yatırımcılar tarafından daha sakin bir şekilde değerlendirilir ve zararların en aza indirilmesi hedeflenir.
Otomatik Seans Durdurma Sistemi (OSDS) ve Geçiş Süreci
Otomatik Seans Durdurma Sistemi (OSDS), 30 Kasım 2015 tarihine kadar uygulamada olan bir diğer devre kesici sistemdi. Ancak, Borsa İstanbul’un BİSTECH altyapısına geçişiyle bu sistem yürürlükten kaldırıldı ve yerini daha modern bir devre kesici uygulamasına bıraktı. OSDS, piyasalardaki ani gelişmelere veya spekülatif ataklara karşı bir güvenlik tedbiri olarak işlev görmüştü. Yeni sistem, yatırımcıları daha etkili bir şekilde koruyarak daha düzenli bir işlem ortamı sağlamayı amaçlamaktadır.
Devre Kesici Süresi ve Uygulama
Borsa İstanbul’daki devre kesici tetiklendiğinde, genellikle %5 oranında bir fiyat kaybı yaşandığında devreye girer. Bu durumda, borsa işlemleri geçici olarak durdurulur ve belirli bir süre boyunca emir toplama ve eşleştirme işlemleri yapılmaz. Emir toplama süreci, tek fiyat yöntemiyle gerçekleştirilir ve bu süreçte emirler toplandıktan sonra en uygun fiyat üzerinden eşleştirme yapılır. Tek fiyat yöntemi, yatırımcıların ani fiyat hareketlerinden etkilenmeden, en uygun işlem fiyatının belirlenmesini sağlar. Belirlenen fiyatın açıklanmasının ardından, işlemler sürekli işlem yöntemiyle devam eder.
Devre Kesicinin Hisse Senetleri Üzerindeki Etkileri
Devre kesiciler, hisse senetleri üzerindeki ani dalgalanmaları dengeleyerek yatırımcılara kritik bir süre tanır. Bu süre zarfında yatırımcılar, piyasa koşullarını ve olası riskleri daha dikkatli bir şekilde değerlendirme fırsatı bulur. Devre kesiciler, yatırımcıların spekülatif dalgalanmalara karşı daha sakin bir tutum sergilemelerini sağlayarak, uzun vadeli yatırım kararlarının daha sağlıklı bir şekilde alınmasına katkıda bulunur.
Sonuç olarak, borsada devre kesici sistemi, yatırımcıların büyük fiyat hareketlerinden olumsuz etkilenmelerini önlemek için uygulanan önemli bir güvenlik önlemidir. Bu sistem, piyasa istikrarını koruyarak yatırımcıların panik alımlarından kaçınmalarına ve daha bilinçli yatırım kararları almalarına yardımcı olur.
