Türkiye’de gelir dağılımındaki uçurum her geçen gün daha da derinleşirken, orta sınıf hızla eriyor. İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) yayımladığı "Küreselden Yerele Orta Sınıf ve Gelir Dağılımı" raporu, ülkedeki ekonomik sıkıntıların orta sınıf üzerindeki yıkıcı etkilerini gözler önüne serdi. Yüksek enflasyon, alım gücündeki düşüş ve ekonomik politikaların etkisiyle, 2007’de asgari ücretin 2,7 katı olan medyan gelir, 2023’te yalnızca 1 asgari ücrete eşitlendi.
Ekonomik Dengesizlik Artıyor
Karar Gazetesi’nden Berfu Kargı’nın haberine göre, Prof. Dr. Tahsin Bakırtaş ve Prof. Dr. Murat Şeker tarafından hazırlanan rapor, özellikle 2021 sonrası dönemde yaşanan yüksek enflasyonun ve uygulanan ekonomi politikalarının orta sınıfı nasıl gerilettiğini detaylandırıyor. Rapora göre, Türkiye’de gelir dağılımı giderek tepedeki küçük bir kesime kayıyor ve geniş halk kitleleri yoksullaşıyor.
Özellikle en çarpıcı verilerden biri, 2007 yılında medyan gelirin asgari ücretin 2,7 katıyken, 2023 itibarıyla sadece asgari ücrete denk gelmesi oldu. Yani, 2007’de orta gelir grubunda yer alan bir bireyin bugünkü ekonomik şartlarda asgari ücret seviyesine düştüğü ortaya çıkıyor. Bu durum, orta sınıfın ekonomik gücünü hızla kaybettiğinin en somut göstergelerinden biri olarak değerlendiriliyor.
İstanbul’da Orta Sınıf Daha Hızlı Geriliyor
Türkiye’nin ekonomik merkezi olan İstanbul’da ise tablo daha da vahim. İstanbul’da orta sınıf olarak kabul edilen hanelerin %58’i, ülke geneline kıyasla daha fazla refah kaybına uğradı. 2007’de 100 TL ile yapılan harcama, 2023 itibarıyla 35 TL’ye düştü. Aynı dönemde İstanbul’daki ortanca hane gelirinin asgari ücretin 4 katıyken, 2023’te 1,4 katına indiği belirtiliyor. Bu durum, metropolde yaşayan orta sınıfın ekonomik koşullarının giderek kötüleştiğini gösteriyor.
Eğitimli Kesim de Ekonomik Güvencesizlikle Karşı Karşıya
Raporda, Türkiye’de eğitim seviyesinin artmasının ekonomik güvence sağladığına dair genel algının da değiştiği vurgulanıyor. AB ülkelerinde eğitim düzeyinin gelir seviyesini belirleyen en önemli faktörlerden biri olduğu belirtilirken, Türkiye’de eğitimli kesimin dahi ekonomik güvencesizlikle karşı karşıya kaldığı kaydediliyor. Rapora göre, iş gücü ödemelerinin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı 2019 sonrası dönemde hızla düşmeye başladı. Bu durum, çalışan kesimin gelirden aldığı payın giderek azalmasına neden oldu.
Türkiye’de Orta Sınıf Küresel Ölçekte Daha Hızlı Eriyor
Dünya genelinde orta sınıfın gelirden aldığı payın zaman içinde azaldığı belirtilse de, Türkiye’deki düşüşün çok daha dramatik olduğu gözlemleniyor. AB-27, G-7 ve BRICS ülkeleriyle kıyaslandığında, Türkiye’de orta sınıfın gelirden aldığı payın en hızlı şekilde düştüğü ifade ediliyor. BRICS ülkelerinde orta sınıfın gelirden aldığı pay artarken, Türkiye’de bu durumun tersine ilerlediği vurgulanıyor.
Orta Sınıfın Alım Gücü 2017’den Sonra Sert Düşüş Yaşadı
İPA Başkanı Buğra Gökçe’nin sosyal medya hesaplarından paylaştığı verilere göre, Türkiye’de reel kullanılabilir hanehalkı net medyan geliri 2017’de en yüksek seviyesine ulaşarak 19.038 TL’ye çıktı. Ancak, 2021 sonrası dönemde dramatik bir düşüş yaşandı ve 2023 itibarıyla 10.863 TL’ye geriledi. Bu keskin düşüş, orta sınıfın hızla yoksullaştığını ve gelir dağılımındaki dengesizliğin arttığını gözler önüne seriyor.
Gelir Adaleti İçin Yeni Politikalar Gerekli
Raporda, Türkiye’de ekonomik politikaların gelir eşitsizliğini artırdığına dikkat çekiliyor. Orta sınıfın hızla eridiği, alt gelir grubuna düşen hanelerin sayısının arttığı ve servetin küçük bir azınlık tarafından toplandığı belirtiliyor. Uzmanlar, gelir adaletini sağlamak için eğitimle kalkınmayı destekleyen, daha özgürlükçü ve halkçı bir ekonomik modele ihtiyaç duyulduğunu ifade ediyorlar.
Gelir adaletsizliğinin derinleşmesi, orta sınıfın küçülmesi ve ekonomik refahın dar bir kesime kayması, uzun vadede hem toplumsal istikrarı hem de ekonomik sürdürülebilirliği tehdit eden en önemli unsurlar arasında yer alıyor.
