Türkiye’de girişimlerin yenilik performansına ışık tutan TÜİK “Yenilik Araştırması 2024” sonuçları açıklandı. Çalışan sayısı 10 ve üzeri olan işletmelerin %39,6’sı, 2022–2024 döneminde ürün veya iş süreci yeniliği kapsamında faaliyet yürüttü. Bu oran bir önceki dönemde %39,8 idi. Araştırma, büyük ölçekli girişimlerin yenilik kapasitesinin daha güçlü olduğunu, sanayi kuruluşlarının ise hizmet sektörüne kıyasla daha yüksek yenilik performansı sergilediğini ortaya koydu.
Büyük Girişimlerde Yenilik Oranı %69’a Ulaştı
Araştırmaya göre:
- 10–49 çalışanı olan girişimlerde yenilik oranı: %36,6
- 50–249 çalışanı olan girişimlerde yenilik oranı: %49,6
- 250+ çalışanı olan girişimlerde yenilik oranı: %69,3
Bu veriler, ölçek büyüdükçe yenilik kapasitesinin ve dönüşüm yatırımlarının belirgin şekilde arttığını gösteriyor. Sektörel bazda sanayi kuruluşlarının %42,1’i, hizmet sektöründeki girişimlerin ise %36,9’u yenilik faaliyetinde bulundu.
Ürün Yeniliklerinde Belirgin Artış: %23,6’ya Yükseldi
2022–2024 döneminde girişimlerin %23,6’sı yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş ürün (mal ya da hizmet) sundu. Bu oran önceki dönemde %19,8’di. Ürün yenilikçileri arasında:
- Mal yeniliği yapanların oranı: %80,3
- Hizmet yeniliği yapanların oranı: %73,4
Girişimlerin ürettiği yeniliklerin %96’sı işletme için yeni, %85,1’i ise faaliyet gösterilen pazar için yeni ürün niteliğinde oldu. Bu durum, rekabet gücüne yönelik yenilikçilik kapasitesinin arttığını ortaya koyuyor.
İş Süreci Yeniliklerinde En Fazla Dönüşüm Üretim Yöntemlerinde
Girişimlerin %36,1’i temel işletmecilik fonksiyonlarını kapsayan iş süreci yeniliklerinde bulundu (önceki dönemde %35). İş süreçlerinde en yoğun yenilik yapılan alanlar ise:
- Mal üretme veya hizmet sağlama yöntemleri – %77,2
- Muhasebe ve idari işlemler – %71,5
- Bilgi işlem ve iletişim yöntemleri – %69,7
Bu alanlar, dijital dönüşüm ve verimlilik yatırımlarının girişimler için öncelikli olduğunu gösteriyor.
Her Dört Girişimden Biri Finansal Destek Aldı
Yenilik faaliyetinde bulunan girişimlerin %25,6’sı çeşitli kaynaklardan finansman desteği edindi. Destek sağlayan kurumlar arasında:
- Merkezi kamu kuruluşları – %48,9
- Yerel/bölgesel kamu kuruluşları – %10,9
- AB kurumları – %7,9
- AB Horizon 2020 Programı – %6,4
Desteklerin çoğunun Ar-Ge ve yenilik yatırımlarını güçlendirmek üzere kullanıldığı belirtildi.
Yenilikte İş Birliği Yaygın: Girişimlerin %40,4’ü Ortak Çalıştı
Araştırmaya göre yenilik faaliyetlerinde bulunan girişimlerin %40,4’ü diğer girişimler veya kuruluşlarla iş birliği yaptı. Bu iş birliklerinin %79,7’si Ar-Ge faaliyetlerine, %65,3’ü ise rutin girişimcilik faaliyetlerine yönelik oldu. Coğrafi olarak:
- %31,3’ü yurtiçinde,
- %7,6’sı Avrupa ülkelerinde,
- %6,3’ü diğer ülkelerde iş birliği gerçekleştirdi.
Kalite Odaklı Stratejiler Ekonomik Performansı Belirledi
Yenilik faaliyetinde bulunan girişimlerin ekonomik performansını etkileyen en kritik stratejiler şöyle sıralandı:
- %72,6 – Kaliteyi artırma
- %72,1 – Mevcut müşteri gruplarını elde tutma
- %64,2 – Yeni müşteri gruplarına ulaşma
Bu bulgular, müşteri memnuniyeti ve kalite odaklılığın yenilik performansı ile doğrudan bağlantılı olduğunu gösteriyor.
Fikri Mülkiyette Öne Çıkan Koruma Yöntemi: Marka Tescili
Yenilik faaliyetinde bulunan girişimlerin fikri mülkiyet haklarını kullanma oranları şöyle gerçekleşti:
- Ticari marka tescili – %48,3
- Patent başvurusu – %26,4
- Ticari sır kullanımı – %22,4
- Faydalı model başvurusu – %14,1
- Endüstriyel tasarım – %13,3
- Telif hakkı – %13,2
Her dört girişimden biri patent başvurusunda bulunarak, yeniliklerinin rekabetçi niteliğini korumayı hedefledi.
Yenilik Yatırımlarında Makine ve Yazılım Alımları Öne Çıktı
Yenilik faaliyetinde bulunan girişimlerin %60,7’si, makine, ekipman veya yazılım satın aldığını bildirdi. Bu yatırımların:
- %91,8’i mevcut teknolojinin geliştirilmiş versiyonlarına,
- %53,1’i ise girişimde daha önce hiç kullanılmamış yeni teknolojilere yönelik oldu.
Bu oran önceki döneme göre hafif yükselerek teknolojik dönüşümü işaret etti.
Çevresel Yeniliklerde İtibar Etkisi Belirleyici Oldu
Çevresel fayda sağlayan yeniliklerde karar alma sürecini etkileyen en önemli faktörler:
- %91,7 – Girişim itibarı,
- %90,1 – Enerji, su ve malzeme maliyetlerinin yüksekliği,
- %89,6 – Çevresel düzenlemeler,
- %88,8 – Çevresel vergiler ve ödemeler
Çevreye duyarlı yeniliklerin girişimlerde hem maliyet hem de itibarı güçlendiren bir unsur olduğu görüldü.
Uygulanan çevresel yeniliklerin sağladığı başlıca faydalar:
- Daha az çevreye zararlı malzeme kullanımı – %58,8
- Su/hava/toprak kirliliğinin azaltılması – %56,9
- Enerji veya karbon ayak izinin azaltılması – %55,9
- Ürünlerin kullanım ömrünün uzaması – %60
- Geri dönüşüm kolaylığı – %56,2
