Serbest fon, Türkiye'de yalnızca nitelikli yatırımcılara sunulan ve esnek bir yatırım stratejisi benimseyen bir menkul kıymet fonu türüdür. Serbest fonlar, geleneksel yatırım fonlarından farklı olarak, yatırımcılarına geniş bir yelpazede yatırım yapma özgürlüğü tanır. Bu fonlar, genellikle risk seviyesi yüksek olan yatırımları tercih ederek, piyasa ortalamasının üzerinde getiri elde etmeyi amaçlar. Uluslararası piyasalarda "hedge fon" olarak bilinen bu yatırım aracı, Türkiye'de serbest fon olarak adlandırılmaktadır.
Serbest Fonların Yatırım Stratejileri
Serbest fonların en belirgin özelliği, yatırım stratejilerinde herhangi bir kısıtlamaya tabi olmamalarıdır. Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) düzenlemeleri doğrultusunda yönetilen bu fonlar, türev araçlar, borsa dışı opsiyon sözleşmeleri, swap sözleşmeleri, açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemleri gibi çeşitli yatırım araçlarına yatırım yapabilirler. Bu durum, serbest fonların yüksek risk barındırmasına ve dolayısıyla yüksek getiri potansiyeline sahip olmasına olanak tanır. Ancak bu fonlar, yatırımcı bilgilendirme dokümanlarında belirtilen yatırım stratejilerine ve limitlerine uymak zorundadır.
Serbest fonların yatırım stratejisi, genellikle mutlak getiri sağlamaya yöneliktir. Yani, fon yönetim şirketleri, piyasa koşullarından bağımsız olarak her koşulda getiri elde etmeyi hedefler. Bu hedef doğrultusunda kullanılan türev araçlar ve diğer yatırım enstrümanları, fonun risk seviyesini artırabilir. Ancak bu yüksek risk, doğru yönetildiğinde yatırımcılar için yüksek kazanç fırsatları da sunabilir.
Serbest Fonların Yönetim Ücretleri
Serbest fonların yönetim ücretleri, diğer menkul kıymet fonlarından farklılık gösterebilir. Standart fonlarda yönetim ücreti genellikle sabitken, serbest fonlarda performansa dayalı ücretlendirme yapılabilir. Bu ücretlendirme modelinde, fonun getirisi ile önceden belirlenen bir karşılaştırma ölçütü arasındaki fark dikkate alınır. Bu kıyaslama sonucunda, serbest fonun performansına bağlı olarak nispi getiri üzerinden hesaplama yapılır. Performansa dayalı bu ücretlendirme modeli, fon yöneticilerini daha yüksek performans göstermeye teşvik eder.
Serbest Fonlara Kimler Yatırım Yapabilir?
Serbest fonlar, yalnızca nitelikli yatırımcılara hitap eden bir yatırım aracıdır. SPK'nın belirlediği kurallara göre, nitelikli yatırımcı olmayan bireyler serbest fonlara yatırım yapamazlar. Nitelikli yatırımcı, en az 1 milyon TL değerinde finansal varlığı bulunan kişi veya kurumlar olarak tanımlanır. Bu yatırımcılar arasında yerli ve yabancı yatırım fonları, emeklilik fonları, yatırım ortaklıkları, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, portföy yönetim şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları, emekli ve yardım sandıkları, vakıflar ve dernekler yer alır.
Serbest Fonların Risk Seviyesi
Serbest fonlar, yüksek riskli yatırımlara yönelerek piyasa ortalamasının üzerinde getiri sağlamayı hedefler. Swap, opsiyon gibi türev araçlar ve açığa alım-satım gibi işlemler bu fonların risk seviyesini artırır. Ancak her serbest fonun risk seviyesi, fon yönetim şirketinin belirlediği stratejiye göre değişiklik gösterebilir. Bazı serbest fonlar, risk seviyesini düşürmek amacıyla kira sertifikaları, katılım hesapları, hisse senetleri ve altın gibi daha az riskli varlıklara yatırım yapabilirler.
Serbest Fonlar Nasıl Alınır?
Serbest fonlar, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu'nda (TEFAS) işlem görmek zorunda değildir. Ancak portföy yönetim şirketi talep ederse, SPK'dan onay alarak TEFAS'ta işlem görebilir. Serbest fonlar, yalnızca nitelikli yatırımcılar tarafından alınıp satılabilir. Bu işlemler, yetkili aracı kurumlar üzerinden gerçekleştirilir. Yetkili kuruluşlar, fona katılan yatırımcıların nitelikli yatırımcı statüsünü taşıdığını gösteren belgeleri temin edip düzenli olarak saklamak zorundadır.
