Borsa İstanbul’da işlem gören ve piyasa değeri bakımından en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30 Endeksi’nde, bankacılık sektörü dışındaki 26 şirketin iklim değişikliğiyle mücadelede yetersiz kaldığı belirlendi. Bu şirketlerin çoğu, sürdürülebilirlik ve çevresel sorumluluk konusunda beklenen adımları atmamışken, bazı şirketler "net sıfır" ve "karbon nötr" hedefleri doğrultusunda ilerlemeyi taahhüt etti.
İklim İçin 350 Derneği ve SEFiA’dan Önemli Araştırma
İklim İçin 350 Derneği ile Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), "İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırması: BIST 30 Şirketlerinin 2023 Yılı Görünümü" başlıklı raporunun üçüncüsünü yayımladı. Raporda, BIST 30’daki bankacılık harici 26 şirketin, iklim değişikliği ile mücadele konusunda 5 ana kriterde değerlendirildiği belirtildi. Bu kriterler arasında fosil yakıt yatırımları, karbon ayak izi, enerji verimliliği uygulamaları ve çevresel, sosyal ve yönetişimsel (ESG) değerlendirmeler yer aldı.
Risk Skorları Artıyor
Rapora göre, BIST 30’daki şirketlerin 2023’teki ESG raporlaması önceki yıla göre daha olumsuz bir tablo çizdi. 2022’de yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı %38 iken, bu oran 2023’te %46’ya yükseldi. Öte yandan, düşük riskli şirket oranı 2022’de %19 iken 2023’te %12’ye geriledi. Bu değişim, şirketlerin sürdürülebilirlik alanındaki çabalarının yetersiz kaldığını gösteriyor.
Bazı şirketlerde ise ESG skoru iyileşti. Örneğin, 2022’de orta riskli kategoride yer alan Tofaş, 2023’te düşük riskli kategoriye yükseldi. Tüpraş ise yüksek riskli kategoriden orta riskli gruba geçti. Ancak, BİM 2023'te ESG puanı kötüleşen tek şirket olarak yüksek riskli kategoriye dahil oldu.
"Net Sıfır" ve "Karbon Nötr" Hedefleri Artıyor
Raporda dikkat çeken bir diğer gelişme ise şirketlerin iklim değişikliği ile mücadelede koydukları hedeflerin artması oldu. 2023 itibariyle, "net sıfır" hedefi koyan şirket sayısı 12’ye yükseldi. Erdemir, Petkim ve Tofaş, hedef tarihlerini açıklayan şirketler arasında yer aldı. "Net sıfır" hedefi, şirketlerin 2050 yılına kadar karbon salınımını sıfıra indirme taahhüdü olarak öne çıkıyor. Ayrıca, "karbon nötr" hedefi belirleyen şirket sayısı ise 11’de kaldı.
Yeni Katılımlar ve Raporlamalar
Borsa İstanbul’a yeni katılan Astor Enerji’nin, 2023 yılında ESG raporlaması yapmadığı, bazı şirketlerin ise ilk kez raporlama yaptıkları belirtildi. Tüpraş, ilk kez iklim değişikliği ve su güvenliği alanlarında CDP raporlaması yaptı. Ayrıca, Pegasus da su güvenliği konusunda raporlama yaparak bu alandaki açıklamalarını artırdı.
Emisyon Salımları ve İklim Kriziyle Mücadele
Şirketlerin emisyonları konusunda yapılan değerlendirmede ise 2023’te 5 şirketin Kapsam 1 emisyon salımlarını artırdığı, 13 şirketin ise emisyonlarını azalttığı görüldü. Bununla birlikte, 7 şirket emisyon raporlamadı. Söz konusu gelişmeler, şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik kararlılıklarını sorgulatıyor.
Uzmanlar: Daha Güçlü Taahhütler Gerekiyor
İklim İçin 350 Derneği Finans Kampanyaları Sorumlusu Selen Baykara, rapora ilişkin yaptığı açıklamada, Türkiye’nin en büyük şirketlerinin iklim kriziyle mücadelede yeterli çaba göstermediğini belirtti. Baykara, "Şirketlerin, karbon emisyonlarını azaltma, çevre dostu teknolojilere yatırım yapma ve iklim risklerini önceliklendirme konularında daha güçlü taahhütlerde bulunması şart" ifadelerini kullandı. Ayrıca, iklim değişikliği ve ekonomik büyümenin birbirinden ayrılmaz bir ilişki içinde olduğunu vurgulayan Baykara, özel sektörün sürdürülebilirlik stratejilerini daha şeffaf ve hesap verebilir bir yapıya kavuşturmasının önemini de dile getirdi.
SEFiA Analisti Evrim Özyorulmaz Akcura ise borsaların, hisse senedi ve borç sermaye piyasalarında işlem gören şirketler arasında ESG açıklamaları çerçevesinde performans iyileştirilmesini teşvik etmesinin kritik bir rol oynadığını belirtti. Akcura, Türkiye'nin en büyük şirketlerinin sürdürülebilirlik yönetimi konusundaki eksikliklerinin hala giderilmesi gerektiğine dikkat çekti.
Sonuç olarak, BIST 30 şirketlerinin çoğu, iklim değişikliğiyle mücadelede yeterli çaba göstermedi. Şirketlerin, net sıfır ve karbon nötr hedeflerine ulaşabilmesi için daha hızlı ve somut adımlar atmaları gerektiği vurgulandı.
