Çin, nadir toprak elementleri ve bunlara ilişkin teknolojilerin ihracatına yeni sınırlamalar getirdi. Kararın, özellikle yüksek teknoloji üretimi, savunma sanayii ve yenilenebilir enerji sektörlerinde küresel tedarik zincirlerini etkilemesi bekleniyor.
Kısıtlama Kararı
Çin Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan son düzenlemeye göre; nadir toprak elementlerinin çıkarılması, eritilmesi, ayrıştırılması, mıknatıs malzemesi üretimi, ayrıca geri dönüşüm ve ikincil kaynak kullanımıyla ilgili teknolojilerin ihracatına lisans zorunluluğu ve kısıtlama getirildi. Yeni düzenleme sadece hammadde ticaretini değil, aynı zamanda teknolojik transferi ve üretim ekipmanlarının bakım, onarım, güncelleme işlemlerini de kontrol kapsamına alıyor. Bu da Çin’in sadece fiziksel ihracatı değil, teknoloji transferini de stratejik bir araç haline getirdiğini gösteriyor.
1 Aralık’tan İtibaren Yeni Dönem Başlıyor
Kısıtlamalar, 1 Aralık 2025 itibarıyla yürürlüğe girecek. Dikkat çeken bir diğer madde ise Çin dışındaki üreticileri kapsıyor: Yurt dışında üretim yapan ancak Çin’den ithal ettiği ürün ya da teknolojileri kullanan şirketler de aynı kısıtlamalara tabi olacak. Bu durum, küresel tedarik zincirinde Çin bağımlılığı bulunan birçok üretici için yeni riskler anlamına geliyor. Ayrıca, Çin’de üretilen nadir elementleri ihraç eden yabancı şirketlerin de Ticaret Bakanlığı’ndan özel ihracat lisansı alması gerekecek.
Yüksek Teknolojiden Savunma Sanayine
Nadir toprak elementleri; elektrikli araç bataryalarından akıllı telefonlara, rüzgar türbinlerinden radar sistemlerine kadar pek çok ileri teknoloji ürünün üretiminde kilit öneme sahip.
Çin’in bu alandaki yeni kısıtlamaları, özellikle ABD, Japonya ve Avrupa merkezli teknoloji üreticilerini doğrudan etkileyebilir. Ekonomistler, bu adımı Çin’in küresel tedarik zincirlerinde stratejik baskı unsuru oluşturma hamlesi olarak değerlendiriyor. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) verilerine göre, 2024 yılında dünya genelinde 390 bin ton nadir element üretildi. Bunun 270 bin tonu, yani yaklaşık %69’u Çin’de gerçekleşti. Bu veri, Çin’in bu alandaki açık üstünlüğünü bir kez daha ortaya koyuyor. Son dönemde Çin, galyum, germanyum ve antimon gibi stratejik metallere yönelik ihracat kontrollerini de artırmıştı. Yeni kısıtlama kararı, bu zincirin devamı olarak değerlendiriliyor.
Uzman Görüşü: “Bu Sadece Ekonomik Değil, Jeopolitik Bir Adım”
Uzmanlara göre, Çin’in son kararı ticari bir düzenlemeden öte, teknoloji savaşlarında yeni bir stratejik hamle niteliğinde. Küresel pazarın önemli kısmını elinde bulunduran Pekin, bu adımla hem yerli üretimi korumayı hem de dış politikada ekonomik kozunu güçlendirmeyi amaçlıyor. “Çin, nadir elementlerdeki liderliğini artık sadece ekonomik değil, diplomatik bir güç unsuru olarak da kullanıyor.”
