Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK), Türkiye’nin nükleer madde, ekipman ve teknolojilerinin ihracat ve ithalat süreçlerine ilişkin yeni usul ve esasları belirledi.
Resmî Gazete’de yayımlanan karara göre, nükleer materyal ve ekipmanların silah ya da patlayıcı yapımında kullanılmasına kesin yasak getirilirken, bu koşulu karşılamayan hiçbir işlem için izin verilmeyecek. Yeni düzenlemeye göre, ihraç veya ithal edilen nükleer eşya ya da bu eşyalar kullanılarak üretilen ekipman, hiçbir şekilde nükleer silah, patlayıcı ya da askeri amaçlı faaliyetlerde kullanılamayacak. NDK, bu koşulun yazılı olarak taahhüt edilmediği durumlarda izin başvurularını reddedecek.
UAEA güvence anlaşması zorunlu olacak
Nükleer Transfer Uyarı Listesi’nde yer alan malzeme ve teknolojilerin ihracatı yalnızca, alıcı ülke ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) arasında yürürlükte olan nükleer güvence denetimi anlaşması bulunması halinde yapılabilecek. Eğer bu anlaşma mevcut değilse, ihracatın yalnızca UAEA denetimi altındaki tesislere yapılmasına izin verilecek.
Bu maddeyle Türkiye, nükleer materyalin barışçıl kullanımına ilişkin uluslararası denetim mekanizmalarına uyum taahhüdünü güçlendirmiş oldu.
Uranyum zenginleştirme sınırı: Yüzde 20
Yeni karar uyarınca, uranyum zenginleştirme tesislerinin, ekipmanlarının veya teknolojilerinin ihracatı, yalnızca yüzde 20’nin altında zenginleştirilmiş uranyum üretimi için tasarlanmış sistemlerle sınırlı olacak. Bu eşik, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını garanti altına almayı ve silah sınıfı zenginleştirme faaliyetlerini önlemeyi hedefliyor. Nükleer İhracat Kontrolüne Tabi Eşya Listesi kapsamındaki mallar, başka ülkelere yeniden transfer edilecekse, bu ürünlerin nükleer silah ya da patlayıcı cihaz üretiminde veya UAEA denetimi dışında kalan tesislerde kullanılmasına kesinlikle izin verilmeyecek. Bu sayede Türkiye, nükleer malzeme zincirinde üçüncü taraf riskini minimize etmeyi amaçlıyor.
Listeler kamuya açık olacak
- NDK, üç temel listeyi
- Nükleer Transfer Uyarı Listesi,
- Nükleer Çift Kullanım Listesi,
- Nükleer İthalat Kontrolüne Tabi Eşya Listesi
resmî internet sitesinde yayımlayacak ve güncel uluslararası standartlara göre düzenli olarak güncelleyecek.
Kurumsal iş birliği ve değerlendirme süreci
Nükleer ihracatla ilgili başvurularda, diğer bakanlık ve kamu kurumlarından gelen talepler NDK tarafından değerlendirilecek. Gerek görüldüğünde, ilgili kurumların yazılı görüşü alınarak işlemler yürütülecek. Ayrıca NDK, ihracat izin belgelerini elektronik ortamda veya yazılı şekilde düzenleyebilecek.
