Hazine ve Maliye Bakanlığı, sahte fatura ve usulsüz belge düzeniyle mücadelede yeni bir dönemi başlattı. Vergi Denetim Kurulu’nun (VDK) devreye aldığı yapay zeka destekli “KURGAN Sistemi”, son iki yılda yapılan 578 milyar liralık alım-satım işlemini riskli olarak tespit etti. Bakanlık, bu kapsamda 17 bin 373 satıcı ve 77 bin 834 alıcıyı incelemeye aldı. “Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN)” adı verilen yeni sistem, Türkiye’deki tüm ticari işlemleri anlık olarak tarayarak, şüpheli veya riskli fatura hareketlerini tespit ediyor.
Cari verilerle çalışan sistem, yapay zekâ algoritmaları sayesinde işlemlerin tutarlılığını, geçmiş kayıtlarla uyumunu ve tarafların işlem geçmişlerini analiz ediyor. KURGAN, riskli işlem gruplarını belirliyor; ardından bu işlemlerin alıcı ve satıcı taraflarına bilgilendirme yazısı gönderiliyor. Amaç cezalandırmak değil — “önceden uyarı” yaparak gönüllü düzeltme imkânı sağlamak.
578 Milyar Liralık İşlem “Riskli” Sınıfta
Sistemin geçmiş veriler üzerinde yaptığı analizler çarpıcı sonuçlar ortaya koydu:
- 2023 yılı için 8.753 satıcı ve 35.901 alıcının yer aldığı 190 milyar TL’lik işlem,
- 2024 yılı için ise 11.530 satıcı ve 52.557 alıcının taraf olduğu 389 milyar TL’lik işlem, riskli bulundu.
Mükerrer kayıtlar ayıklandığında, toplamda 17 bin 373 satıcı ile 77 bin 834 alıcının işlem hacmi 578 milyar TL’ye ulaştı. Bu veriler, sadece riskli görülen alım-satımların tespit edildiğini; sistemin tüm ekonomiyi tarayıp, düşük riskli işlemleri dışarıda bıraktığını gösteriyor.
70 Bin Mükellefe Uyarı Gönderildi
Vergi Denetim Kurulu, sistemin tespit ettiği işlemler sonrası 70 binin üzerinde mükellefe yazılı bilgilendirme gönderdi. Bu yazılarda, potansiyel hatalı veya sahte belge kullanımı hakkında bilgi verilerek, kayıtların gönüllü olarak düzeltilmesi istendi. Alıcılardan gelen yanıtlar, satıcı firmalara yönelik yapılacak incelemelerde delil olarak değerlendirilecek. Bazı durumlarda, mükellef açıklama ve belge sunarsa, incelemenin kapatılması da mümkün olacak. VDK ayrıca, bu riskli işlemlerde yer alan mükelleflerin mali müşavirlerine de bilgilendirme yazısı gönderdi. Ancak bu yazılar bir yaptırım değil; müşavirlerin, mükelleflerini doğru bilgilendirmesi ve yönlendirmesi için rehberlik amacı taşıyor. Sistem sayesinde hem denetim süreçleri hızlanıyor hem de “dürüst mükelleflerin” gereksiz inceleme yükü ortadan kalkıyor.
Kayıt Düzeltme İmkanı Sunuluyor
KURGAN sistemi, tespit ettiği riskli işlemleri otomatik olarak “sahte belge” sınıfına sokmuyor. Sadece olası hataları belirleyerek mükellefe bildirim yapıyor. Bu sayede mükellefler, bilmeden yaptıkları yanlış kayıtları düzeltme şansı buluyor. Yetkililer, sistemin bu yönüyle “cezadan önce uyarı” modelini devreye aldığını belirtiyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kayıt dışılıkla mücadelede teknolojinin rolünü vurguladı. “Yeni sistemlerin amacı cezalandırmak değil, bilgilendirmek ve gönüllü uyumu teşvik etmek,”
diyen Şimşek, dürüst mükelleflerin haklarını korumaya devam edeceklerini belirtti. Bakan Şimşek, kayıt dışılığın önlenmesinde yapay zekâ tabanlı denetimlerin kalıcı hale getirileceğini ve sistemin gerçek işlem yapan firmalar için endişe yaratmayacağını da vurguladı.
Ekonomide Yeni Dönem: Dijital Denetim Çağı
KURGAN sistemiyle birlikte Maliye, klasik denetim yöntemlerinden “veri temelli ve proaktif denetim modeline” geçiş yaptı.
Bu sayede:
- Denetim öncesi uyarı yapılacak,
- Sahte fatura zincirleri otomatik tespit edilecek,
- Mükellefler gönüllü düzeltme yapabilecek,
- Dürüst mükelleflerin işlemleri hızla aklanacak.
Uzmanlara göre bu sistem, Türkiye’nin vergi kayıp-kaçağıyla mücadelede dijitalleşme sürecini hızlandıracak, aynı zamanda ekonomide şeffaflık düzeyini artıracak.
