Türkiye’de girişimcilik ekosisteminin son durumu, Girişimcilik ve İş Demografisi 2024 verileriyle netleşti. Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında gerçekleştirilen metodolojik revizyonların ardından açıklanan veriler, hem yeni kurulan işletmelerin hem de kapanan girişimlerin ekonomi ve istihdam üzerindeki etkisini ortaya koydu. Veriler, girişimcilik dinamizminin sürdüğünü ancak sektörler ve iller bazında belirgin yoğunlaşmalar bulunduğunu gösteriyor.
Girişim Doğum Oranı Artış Gösterdi
2024 yılında girişimlerin doğum oranı %15,8 olarak hesaplandı. Bir önceki yıl bu oran %15,5 seviyesindeydi. Yeni kurulan girişimlerin istihdam yaratma payı ise %4,9 ile sabit kaldı. Bu tablo, girişim sayısındaki artışın istihdama sınırlı ancak istikrarlı bir katkı sunduğuna işaret ediyor. Sektörel dağılım incelendiğinde, 2024 yılında doğan girişimlerin en büyük payını %32,1 ile toptan ve perakende ticaret aldı. Bu sektörü %16,8 ile ulaştırma ve depolama, %10,1 ile inşaat izledi. Özellikle ticaret ve lojistik alanlarının girişimcilik açısından cazibesini koruduğu görülüyor.
Girişimcilikte İstanbul Açık Ara Önde
İllere göre dağılımda İstanbul, 2024 yılında doğan girişimlerin %25,8’ine ev sahipliği yaparak ilk sırada yer aldı. İstanbul’u %7,5 ile Ankara, %6,5 ile İzmir takip etti. Büyükşehirlerin girişimcilik faaliyetlerinde ağırlığını sürdürdüğü dikkat çekti. Ölüm oranlarına ilişkin en güncel veri 2022 yılına ait olurken, girişimlerin ölüm oranı %12,9 olarak kaydedildi. Kapanan girişimlerin istihdamdaki payı ise %4,2 oldu. Bir önceki yıl ölüm oranı %11,9 seviyesindeydi. 2022 yılında kapanan girişimler içinde en yüksek pay %35,0 ile toptan ve perakende ticaret sektörüne ait oldu. Bunu %16,3 ile ulaştırma ve depolama, %10,6 ile konaklama ve yiyecek hizmetleri izledi. Bu durum, rekabetin yüksek olduğu sektörlerde girişimlerin kırılganlığının daha fazla olduğunu ortaya koyuyor. İllere göre bakıldığında, kapanan girişimlerin %25,7’si İstanbul’da gerçekleşti. Ankara (%7,0) ve İzmir (%6,0) yine üst sıralarda yer aldı.
Hayatta Kalma Oranları Güçleniyor
Girişimlerin sürdürülebilirliğine ilişkin veriler, olumlu bir tablo çiziyor. 2023 yılında kurulan girişimlerin %78,3’ü, 2024 yılında faaliyetini sürdürdü. Daha uzun vadeli göstergelere göre, 2022 yılında doğan girişimlerin bir yıllık hayatta kalma oranı %75,2, iki yıllık hayatta kalma oranı ise %58,6 olarak hesaplandı.
Hızlı Büyüyen ve “Ceylan” Girişimler
2024 yılında hızlı büyüyen girişimlerin oranı %14,4, ceylan girişimlerin oranı ise %2,4 oldu. Hızlı büyüyen girişimlerde en yüksek pay imalat (%23,5) sektörüne aitken, bunu toptan ve perakende ticaret (%20,5) ve inşaat (%15,2) izledi. Ceylan girişimlerde de benzer bir tablo görüldü. Bu girişimlerin %27’si imalat, %15,2’si toptan ve perakende ticaret, %12,4’ü inşaat sektöründe faaliyet gösterdi. İmalat sanayinde 2024 yılında kurulan girişimlerin %57,8’i düşük teknoloji düzeyinde üretim yaptı. Orta-düşük teknoloji payı %29,6, orta-yüksek teknoloji payı %11,7 olurken, yüksek teknoloji girişimlerinin payı %0,9 ile sınırlı kaldı. Bu tablo, teknoloji yoğun üretimde istenen seviyeye henüz ulaşılamadığını gösteriyor.
Ciro, İstihdam ve Dış Ticarette Kuruluş Yılı Etkisi
Kuruluş yılı 2016-2020 arasında olan girişimler, 2024 yılında toplam cironun %16,6’sını, istihdamın ise %20,1’ini oluşturdu. 2021 ve sonrasında kurulan girişimlerin istihdam payı %17,4 oldu. Dış ticarette ise daha köklü firmalar öne çıktı. 1990 ve öncesinde kurulan girişimler, 2024 yılında ihracatın %17,3’ünü, ithalatın ise %28,4’ünü gerçekleştirdi. 1996-2000 yılları arasında kurulan girişimler de ithalatta yüksek payla dikkat çekti. 2024 verileri, Türkiye’de girişimcilik faaliyetlerinin canlılığını koruduğunu ancak sektör, teknoloji düzeyi ve bölgesel dağılım açısından belirgin dengesizlikler bulunduğunu ortaya koyuyor. Yeni girişimlerin sayısı artarken, sürdürülebilirlik ve yüksek teknoloji üretimi alanlarında yapısal güçlendirme ihtiyacı dikkat çekiyor. Girişimcilik ekosisteminin uzun vadeli büyüme için niteliksel dönüşüme odaklanması gerektiği görülüyor.
